Zapalenie płuc wciąż groźne dla dzieci i osób starszych. Jak się chronić?

Zapalenie płuc wciąż groźne dla dzieci i osób starszych. Jak się chronić?

Dodano: 
fot. zdjęcie ilustracyjne
fot. zdjęcie ilustracyjne Źródło: PAP / Wojciech Pacewicz
Zapalenie płuc mogą spowodować wirusy lub bakterie, które przełamują linię obrony organizmu. Jest najbardziej niebezpieczne dla małych dzieci, których system obronny nie działa jeszcze sprawnie, i osób starszych, zwłaszcza jeśli chorują na przewlekłe choroby.

Przyczyną zapalenia płuc najczęściej są wirusy i bakterie. – Odróżnienie, czy zapalenie płuc jest spowodowane wirusami czy bakteriami, nie zawsze jest proste w oparciu o same objawy. Generalnie w przypadku wirusowego zapalenie płuc objawy są łagodniejsze, choć podobne do objawów wywołanych przez bakterie – mówi prof. Henryk Mazurek, kierownik Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy w Rabce Zdroju.

Groźniejsze zapalenie bakteryjne

Objawy zapalenia płuc to najczęściej kaszel, gorączka, duszności, czasami ból w klatce piersiowej, ból brzucha, apatia. U małych dzieci objawy mogą być mniej specyficzne: zdarzają się nawet bezgorączkowe zapalenia płuc.
Najgroźniejsze są zapalenia płuc wywołane bakteriami. – Najbardziej obawiamy się pneumokoków (Streptococcus pneumoniae). Występują najczęściej i powodują najczęstsze zachorowania, nierzadko o ciężkim, powikłanym przebiegu. Na drugim miejscu są bakterie Hib (Haemophilus influenzae typu B). Okresowo ok. 50 proc. dzieci do 2 lat, 1/3 dzieci w wieku przedszkolnym i ok. 15 proc. dorosłych może być nosicielami różnych serotypów pneumokoków. Jeśli układ immunologiczny zostanie osłabiony, a ma to często miejsce po niewyleczonej infekcji wirusowej, np. po grypie, pneumokoki zaczynają atakować – dodaje prof. Mazurek.

Zapalenia płuc są szczególnie groźne dla małych dzieci do 5. roku życia, i dla osób starszych, zwłaszcza chorujących przewlekle. Co roku z powodu ostrej infekcji dolnych dróg oddechowych do szpitali w Polsce trafia 120-140 tysięcy osób. Liczną grupę stanowią małe dzieci: najczęściej poniżej 2. roku życia, a w następnej kolejności: 2-5 latków.

Rosnąca oporność na antybiotyki

Jeśli przyczyną zapalenia płuc są bakterie, konieczne jest podawanie antybiotyków.
Niestety, nie zawsze są one skuteczne ze względu na postępujące zjawisko antybiotykooporności. – Rośnie liczba szczepów bakterii, które nie reagują na leczenie, co z kolei zwiększa ryzyko niebezpiecznego przebiegu choroby i wystąpienia powikłań – potwierdza prof. dr hab. Henryk Mazurek z Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce-Zdroju.

Gdy pneumokoki przełamią barierę odpornościową organizmu, mogą przedostać się do krwi i spowodować inwazyjną chorobę pneumokokową. Może dojść do zakażenia całego organizmu i groźnej dla życia sepsy.

Szczepienia: bariera ochronna

Przed zapaleniem płuc można częściowo się ochronić, szczepiąc się przeciw niektórym bakteriom, które mogą wywoływać chorobę. W kalendarzu szczepień obowiązkowych dla dzieci jest szczepienie przeciw pneumokokom oraz bakteriom Hib. Dla dzieci, zwłaszcza z chorobami przewlekłymi, jest też zalecane szczepienie przeciw grypie.

– Głównym celem wprowadzenia do kalendarza szczepień ochronnych szczepionki przeciw Hib i pneumokokom było zmniejszenie zapadalności wśród najmłodszych dzieci na zakażenia inwazyjne, sepsę czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Te szczepienia przynoszą dodatkowe korzyści: obniżają zapadalność na zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, bakteryjne zapalenia zatok – wyjaśnia prof. dr hab. Andrzej Radzikowski z I Katedry Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

W Finlandii, w której od 2010 roku prowadzi się powszechne szczepienia przeciw pneumokokom z wykorzystaniem szczepionki Synflorix (stosowanej także w Polsce), już po 3,5 roku obowiązywania programu liczba hospitalizacji z powodu pneumokokowego zapalenia płuc wśród szczepionych dzieci spadła o 77 proc. Główny cel programu, czyli zmniejszenie liczby przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej, osiągnięto po 6 latach: zachorowalność wśród szczepionych dzieci zmniejszyła się aż o 79 proc. Znacząco spadła też liczba zachorowań wśród osób nieszczepionych, zarówno dzieci, jak i dorosłych.

Efekty wprowadzania nowych szczepionek do obowiązkowego kalendarza widać też w Polsce. 5 lat po wprowadzeniu szczepień przeciw Hib nastąpił znaczący spadek hospitalizacji dzieci do 2. roku życia z powodu zapalenia płuc wywołanego przez Hib. Zostały także wyeliminowane przypadki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych spowodowane przez tę bakterię. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-Państwowego Zakładu Higieny wynika, że pełny schemat szczepienia przeciw pneumokokom otrzymało już 94 proc. dzieci z pierwszego rocznika objętego profilaktyką.

– Efekt szczepień przeciw pneumokokom może być w pełni widoczny dopiero wtedy, kiedy pełny trzydawkowy schemat szczepienia otrzymają wszystkie roczniki dzieci poniżej 5. roku życia, co stanie się na koniec 2022 roku – mówi Magdalena Mrożek-Gąsiorowska z Instytutu Zdrowia Publicznego Collegium Medicum UJ. Jednak już dziś, analizując dostępne dane KOROUN (Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego) za 2018 r., można zauważyć pierwsze pozytywne efekty programu szczepień pneumokokowych, na razie dotyczące inwazyjnej choroby pneumokokowej.

Szczepienia dla dorosłych

Szczepienie przeciw pneumokokom jest też zalecane osobom starszym, po 65. roku życia, szczególnie tym, które cierpią też na inne choroby, np. astmę, niewydolność serca, cukrzycę. Te osoby powinny też pomyśleć o zaszczepieniu się przeciw grypie.
Prócz szczepień w zapobieganiu zapaleniu płuc ważny jest też styl życia: unikanie w sezonie infekcji miejsc, gdzie przebywa wiele osób (np. supermarkety), częste mycie rąk wodą z mydłem, zdrowe odżywianie (z dużą ilością warzyw i owoców), dbanie o sen.

Zapobieganie zachorowaniom na zapalenie płuc to jeden z głównych tematów podejmowanych z okazji przypadającego 12 listopada Światowego Dnia Zapalenia Płuc

Autor: Monika Długosz

Czytaj także